Chào bạn, có bao giờ bạn tự hỏi về cách bảo vệ bản thân khỏi HIV một cách chủ động chưa? PrEP (Pre-exposure prophylaxis) có thể là một lựa chọn đáng cân nhắc. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu chi tiết về thuốc PrEP, những đối tượng nào nên sử dụng và thời điểm nào là thích hợp nhất để bắt đầu. Hãy cùng khám phá nhé!
PrEP là gì và tác dụng của nó
Để bắt đầu, chúng ta cần hiểu rõ PrEP là gì. PrEP là một loại thuốc, thường là sự kết hợp của hai hoạt chất tenofovir và emtricitabine, được sử dụng bởi những người chưa nhiễm HIV nhưng có nguy cơ lây nhiễm cao. Thuốc này có tác dụng ngăn chặn virus HIV xâm nhập và nhân lên trong cơ thể, từ đó giảm đáng kể nguy cơ nhiễm bệnh.
Tác dụng của PrEP đã được chứng minh qua nhiều nghiên cứu khoa học trên toàn thế giới. Nếu được sử dụng đúng cách và đều đặn, PrEP có thể giảm nguy cơ nhiễm HIV qua đường tình dục lên đến 99% và qua đường tiêm chích ma túy là 74%. Đây là một con số rất ấn tượng, cho thấy hiệu quả bảo vệ vượt trội của PrEP.
Những ai nên cân nhắc sử dụng PrEP?
Vậy, những đối tượng nào nên nghĩ đến việc sử dụng PrEP để bảo vệ sức khỏe của mình? Dưới đây là một số nhóm người có nguy cơ nhiễm HIV cao và nên cân nhắc sử dụng PrEP:
Người có bạn tình dương tính với HIV
Nếu bạn có bạn tình nhiễm HIV và bạn tình của bạn chưa đạt được tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện ổn định (thường được gọi là “K=K” – Không phát hiện = Không lây truyền), thì việc sử dụng PrEP là một biện pháp bảo vệ hiệu quả cho bạn. Ngay cả khi bạn tình của bạn đang điều trị và có tải lượng virus thấp, việc sử dụng PrEP vẫn mang lại sự an tâm và bảo vệ tối đa.
Người quan hệ tình dục không sử dụng biện pháp bảo vệ thường xuyên
Nếu bạn thường xuyên quan hệ tình dục mà không sử dụng bao cao su, đặc biệt là với nhiều bạn tình hoặc với những người mà bạn không chắc chắn về tình trạng HIV của họ, thì PrEP có thể giúp bạn giảm đáng kể nguy cơ lây nhiễm. Việc sử dụng bao cao su luôn là một biện pháp bảo vệ quan trọng, nhưng PrEP mang lại thêm một lớp bảo vệ nữa, đặc biệt trong những tình huống không lường trước được.
Người có nhiều bạn tình
Những người có nhiều bạn tình thường có nguy cơ tiếp xúc với HIV cao hơn. Trong trường hợp này, PrEP có thể là một công cụ hữu ích để bảo vệ sức khỏe của bạn. Bạn không cần phải lo lắng về việc nhớ sử dụng bao cao su trong mọi lần quan hệ hoặc không chắc chắn về tình trạng sức khỏe của đối tác.
Người tiêm chích ma túy và dùng chung bơm kim tiêm
HIV có thể lây truyền qua việc dùng chung bơm kim tiêm và các dụng cụ tiêm chích ma túy khác. Nếu bạn hoặc người bạn quen biết có thói quen này, việc sử dụng PrEP có thể giúp giảm nguy cơ lây nhiễm HIV đáng kể. Bên cạnh đó, việc tìm kiếm sự hỗ trợ để từ bỏ thói quen này cũng rất quan trọng cho sức khỏe lâu dài.
Các thời điểm cụ thể nên bắt đầu sử dụng PrEP
Không có một thời điểm cố định nào là “duy nhất” để bắt đầu sử dụng PrEP, nhưng có những tình huống cụ thể mà bạn nên cân nhắc:
Trước khi có quan hệ tình dục không an toàn
Nếu bạn biết mình sắp có quan hệ tình dục không an toàn, ví dụ như một cuộc gặp gỡ mà bạn không chắc chắn về việc sử dụng bao cao su, thì việc bắt đầu sử dụng PrEP trước đó có thể rất hiệu quả. Đối với PrEP hàng ngày, thường mất khoảng 7 ngày để thuốc đạt được hiệu quả bảo vệ tối đa qua đường hậu môn và khoảng 20 ngày đối với quan hệ qua đường âm đạo. Đối với PrEP theo tình huống (on-demand PrEP), bạn cần uống thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ trước và sau khi quan hệ.
Ví dụ: Anh Minh chuẩn bị có một chuyến công tác xa và biết rằng có thể sẽ có những mối quan hệ tình một đêm. Anh đã tìm hiểu về PrEP và quyết định bắt đầu uống thuốc hàng ngày trước chuyến đi một tuần để đảm bảo an toàn cho bản thân.
Khi bắt đầu mối quan hệ với người có HIV
Nếu bạn bắt đầu một mối quan hệ với một người có HIV mà người đó chưa đạt được tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện ổn định, hãy cân nhắc sử dụng PrEP. Điều này sẽ giúp bạn an tâm hơn trong quá trình xây dựng mối quan hệ và bảo vệ bạn khỏi nguy cơ lây nhiễm. Khi bạn tình của bạn đã đạt được tải lượng virus không phát hiện ổn định, nguy cơ lây truyền HIV là không có, và bạn có thể thảo luận với bác sĩ về việc có nên tiếp tục sử dụng PrEP hay không.
Sau khi có nguy cơ phơi nhiễm HIV
Mặc dù PrEP được sử dụng trước khi có nguy cơ phơi nhiễm, nhưng trong một số trường hợp, bạn có thể cân nhắc bắt đầu sử dụng PrEP sau một tình huống có nguy cơ. Ví dụ, nếu bạn có quan hệ tình dục không an toàn mà không sử dụng bao cao su, hoặc nếu bao cao su bị rách, bạn có thể nói chuyện với bác sĩ về việc bắt đầu sử dụng PrEP. Tuy nhiên, trong trường hợp này, PEP (Post-exposure prophylaxis) có thể là lựa chọn phù hợp hơn nếu bạn bắt đầu trong vòng 72 giờ sau khi phơi nhiễm. PEP là một liệu trình thuốc kháng virus ngắn hạn được sử dụng sau khi có khả năng tiếp xúc với HIV để ngăn ngừa nhiễm trùng.
Lưu ý quan trọng: PrEP không phải là một biện pháp điều trị HIV và không có tác dụng đối với những người đã nhiễm HIV.
Những điều cần lưu ý trước khi bắt đầu dùng PrEP
Trước khi quyết định sử dụng PrEP, có một số điều quan trọng bạn cần lưu ý:
Xét nghiệm HIV
Điều đầu tiên và quan trọng nhất là bạn phải chắc chắn rằng mình chưa nhiễm HIV trước khi bắt đầu sử dụng PrEP. Thuốc PrEP được thiết kế để ngăn ngừa nhiễm HIV, không phải để điều trị. Nếu bạn đã nhiễm HIV mà sử dụng PrEP một mình, virus có thể phát triển khả năng kháng thuốc, gây khó khăn cho việc điều trị sau này. Bạn cần thực hiện xét nghiệm HIV tại các cơ sở y tế uy tín để biết chắc chắn về tình trạng của mình.
Kiểm tra chức năng thận
Thuốc PrEP có thể ảnh hưởng đến chức năng thận ở một số người. Do đó, bác sĩ sẽ yêu cầu bạn thực hiện các xét nghiệm để kiểm tra chức năng thận trước khi kê đơn PrEP và trong quá trình sử dụng thuốc. Nếu bạn có bất kỳ vấn đề nào về thận, bác sĩ sẽ cân nhắc lợi ích và nguy cơ trước khi quyết định có nên cho bạn sử dụng PrEP hay không.
Tư vấn với bác sĩ
Việc tư vấn với bác sĩ là bước không thể thiếu trước khi bạn bắt đầu sử dụng PrEP. Bác sĩ sẽ đánh giá nguy cơ lây nhiễm HIV của bạn, giải thích cặn kẽ về cách sử dụng thuốc, các tác dụng phụ có thể xảy ra và những điều cần lưu ý trong quá trình sử dụng. Bác sĩ cũng sẽ giúp bạn lựa chọn liệu trình PrEP phù hợp nhất với tình hình cá nhân.
Chia sẻ từ bạn Hoa: “Ban đầu mình khá ngại khi nghĩ đến việc dùng PrEP, nhưng sau khi được bác sĩ tư vấn rất kỹ, mình đã hiểu rõ hơn về lợi ích và cách sử dụng. Bác sĩ còn dặn dò mình về việc tái khám định kỳ để theo dõi sức khỏe. Mình cảm thấy an tâm hơn rất nhiều khi có sự hướng dẫn của bác sĩ.”
Liệu trình sử dụng PrEP phổ biến
Hiện nay, có hai liệu trình sử dụng PrEP phổ biến:
PrEP hàng ngày
Đây là liệu trình mà bạn uống một viên thuốc PrEP mỗi ngày, vào cùng một thời điểm. Liệu trình này phù hợp với những người có quan hệ tình dục thường xuyên hoặc không thể dự đoán được thời điểm quan hệ. Việc uống thuốc đều đặn hàng ngày giúp duy trì nồng độ thuốc ổn định trong cơ thể, đảm bảo hiệu quả bảo vệ cao nhất.
Ưu điểm: Bảo vệ liên tục, không cần phải lên kế hoạch uống thuốc trước khi quan hệ.
Nhược điểm: Cần uống thuốc đều đặn hàng ngày, có thể gây ra một số tác dụng phụ nhẹ ở giai đoạn đầu (thường tự hết).
PrEP theo tình huống (on-demand PrEP)
Liệu trình này còn được gọi là “PrEP 2-1-1”. Bạn sẽ uống 2 viên thuốc PrEP trong khoảng thời gian 2 đến 24 giờ trước khi quan hệ tình dục, sau đó uống thêm 1 viên sau 24 giờ kể từ liều đầu tiên, và 1 viên cuối cùng sau 24 giờ kể từ liều thứ hai. Liệu trình này chỉ phù hợp với những người có quan hệ tình dục không thường xuyên và có thể dự đoán được thời điểm quan hệ.
Ưu điểm: Uống thuốc khi cần, giảm tổng số lượng thuốc phải dùng.
Nhược điểm: Cần phải lên kế hoạch trước khi quan hệ, không phù hợp với những người có quan hệ tình dục không dự đoán được hoặc quan hệ nhiều lần trong một khoảng thời gian ngắn.
Quan trọng: Liệu trình PrEP theo tình huống chỉ được khuyến cáo cho nam giới quan hệ tình dục đồng giới. Hiệu quả của liệu trình này đối với các nhóm khác vẫn đang được nghiên cứu thêm.
Bạn nên thảo luận với bác sĩ để lựa chọn liệu trình PrEP phù hợp nhất với lối sống và nhu cầu cá nhân của mình.
Kinh nghiệm thực tế và câu chuyện người dùng PrEP
Để giúp bạn hình dung rõ hơn về việc sử dụng PrEP, hãy cùng nghe một câu chuyện (đã được thay đổi chi tiết để bảo mật):
Anh Nam, 32 tuổi, chia sẻ: “Trước đây, tôi luôn cảm thấy lo lắng mỗi khi có quan hệ tình dục vì tôi có nhiều bạn tình và không phải lúc nào cũng sử dụng bao cao su. Một người bạn đã giới thiệu cho tôi về PrEP. Sau khi tìm hiểu và được tư vấn, tôi quyết định bắt đầu sử dụng PrEP hàng ngày. Ban đầu, tôi cũng hơi lo về tác dụng phụ, nhưng thực tế thì tôi chỉ cảm thấy hơi mệt mỏi trong vài ngày đầu thôi. Sau đó thì mọi thứ trở lại bình thường. Điều quan trọng nhất là từ khi dùng PrEP, tôi cảm thấy tự tin và an tâm hơn rất nhiều. Tôi vẫn duy trì việc xét nghiệm HIV định kỳ và kết quả luôn âm tính. PrEP thực sự đã thay đổi cuộc sống của tôi.”
Câu chuyện của anh Nam cho thấy PrEP không chỉ là một loại thuốc mà còn mang lại sự an tâm và giúp mọi người chủ động bảo vệ sức khỏe của mình.
Những câu hỏi thường gặp về PrEP
Chắc hẳn bạn vẫn còn một vài thắc mắc về PrEP. Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp và câu trả lời:
PrEP có tác dụng phụ không?
Giống như bất kỳ loại thuốc nào, PrEP cũng có thể gây ra tác dụng phụ, nhưng thường là nhẹ và chỉ xảy ra ở giai đoạn đầu sử dụng thuốc. Các tác dụng phụ phổ biến bao gồm buồn nôn, tiêu chảy, mệt mỏi, nhức đầu. Hầu hết các triệu chứng này sẽ tự hết sau một thời gian ngắn khi cơ thể bạn đã quen với thuốc. Tuy nhiên, nếu bạn gặp bất kỳ tác dụng phụ nghiêm trọng nào, hãy thông báo ngay cho bác sĩ.
PrEP có đắt không?
Chi phí của PrEP có thể khác nhau tùy thuộc vào quốc gia và nguồn cung cấp thuốc. Ở một số quốc gia, PrEP được hỗ trợ hoặc cung cấp miễn phí thông qua các chương trình y tế công cộng. Bạn nên tìm hiểu về các lựa chọn hỗ trợ chi phí ở khu vực mình sinh sống.
PrEP có tương tác với các loại thuốc khác không?
PrEP thường an toàn khi sử dụng với nhiều loại thuốc khác, nhưng bạn vẫn nên thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc bạn đang sử dụng, bao gồm cả thuốc kê đơn, thuốc không kê đơn và thực phẩm chức năng, để tránh các tương tác không mong muốn.
PrEP có bảo vệ khỏi các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác không?
Không. PrEP chỉ có tác dụng bảo vệ chống lại HIV. Nó không bảo vệ bạn khỏi các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác như lậu, giang mai, chlamydia. Do đó, việc sử dụng bao cao su vẫn rất quan trọng để phòng ngừa các bệnh này.
Tôi có thể ngừng sử dụng PrEP khi nào?
Bạn nên thảo luận với bác sĩ trước khi ngừng sử dụng PrEP. Bác sĩ sẽ đánh giá tình hình của bạn và đưa ra lời khuyên phù hợp. Ví dụ, nếu bạn đã bắt đầu một mối quan hệ một vợ một chồng với một người có HIV và người đó đã có tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện ổn định trong một thời gian dài, bạn có thể cân nhắc ngừng sử dụng PrEP.
Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về việc khi nào nên sử dụng thuốc PrEP. PrEP là một công cụ mạnh mẽ trong việc phòng ngừa HIV, giúp bạn chủ động bảo vệ sức khỏe của mình. Đừng ngần ngại tìm hiểu thêm thông tin và trò chuyện với bác sĩ để biết liệu PrEP có phù hợp với bạn hay không nhé! Hãy nhớ rằng, sức khỏe là vốn quý nhất, và việc bảo vệ bản thân luôn là ưu tiên hàng đầu.
